Η Παρεκτροπή της πνευματικής εγρήγορσης: Πλάνη ή ζήλος κατ᾽ ἐπίγνωσιν;
Στην εποχή μας, πλήθυναν εκείνοι που, στο όνομα της πίστης και της αλήθειας, επιδίδονται σε συνεχή ερμηνεία γεγονότων υπό το πρίσμα του φόβου, της καχυποψίας και της διαρκούς αναζήτησης “σημείων” του αντικειμένου. Κάθε τι που ακούγεται ή προβάλλεται στα μέσα ενημέρωσης, ακόμη και άσχετο με το περιεχόμενο της πίστης, μπορεί να θεωρηθεί από μερικούς ως προϊόν “του διαβόλου”, εγείροντας αντιδράσεις, διαμαρτυρίες, κοινωνικές συγκρούσεις και αποδόσεις ευθυνών σε πρόσωπα και θεσμούς. Πρόκειται για ένα πνεύμα συνωμοσιολογικής πνευματικότητας, το οποίο συγχέει τη θεολογική εγρήγορση με την ιδεολογική αντίδραση, τον θείο φωτισμό με την υποκειμενική βεβαιότητα.
Ο ζήλος χωρίς επίγνωση ο Απόστολος Παύλος προειδοποιεί: «Μαρτυρῶ γὰρ αὐτοῖς ὅτι ζῆλον Θεοῦ ἔχουσιν, ἀλλ᾽ οὐ κατ᾽ ἐπίγνωσιν» (Ρωμ. 10,2). Ο ζήλος χωρίς διάκριση οδηγεί σε πνευματική τύφλωση, και πολλές φορές σε βία, έριδα, διχασμό και πλάνη. Ο ίδιος ο Χριστός, όταν εβλασφημείτο, «οὐκ ἀντελοιδόρει» (Α΄ Πέτρ. 2,23), και όταν προκλήθηκε από τον διάβολο στην έρημο, δεν συγκρούστηκε επιθετικά, αλλά αντιπαρέθεσε τον λόγο του Θεού με πραότητα και διάκριση (Ματθ. 4,1-11).
Ο Κύριος ουδέποτε ξεσήκωσε τους μαθητές του σε κοινωνική ή πολιτική διαμαρτυρία, ούτε απέδωσε στους ανθρώπους του κόσμου τον ρόλο του σατανά, αλλά προσευχόταν: και πάντα καλούσε όλους τους ανθρώπους έλθετε προς εμε και εγώ θέλω σας ανάπαυση ο γαρ ζυγός μου Χριστός και το φορτίο μου ελαφρών εστί. Σε άλλο σημείο φίλοι μου έστε εάν κάνετε όσα εγώ εντέλλομαι υμίν. Δεν είναι το να κρίνω τον κόσμο αλλά είναι σώσω τον κόσμο. Μόνο σε μία μερίδα ανθρώπων ο θεός εξαπέλυσε το ουαί και αυτό είναι με τον υποκριτή αυτό χρειάζεται να προσέξουμε όλοι μας να είμαστε αληθινοί και ας κάνουμε λάθη.
«Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς, οὐ γὰρ οἴδασι τί ποιοῦσι» (Λουκ. 23,34). Η απάντησή του στον Ιούδα δεν ήταν αποτροπή αλλά ελευθερία: «Ὃ ποιεῖς, ποίησον τάχιον» (Ιω. 13,27). Ο Πιλάτος, παρότι υπήρξε όργανο καταδίκης, δεν θεωρήθηκε από τον Κύριο “όργανο του διαβόλου”, αλλά υποκείμενος στην πρόνοια του Πατέρα: «Οὐκ εἶχες ἐξουσίαν κατ᾽ ἐμοῦ οὐδεμίαν, εἰ μὴ ἦν δεδομένον σοι ἄνωθεν» (Ιω. 19,11).
Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας διδάσκουν με σαφήνεια ότι το βασικό χαρακτηριστικό του πνευματικού ανθρώπου είναι η διάκριση. Ο Άγιος Αντώνιος ο Μέγας λέγει: «Ἔσται καιρός, ὅτε οἱ ἄνθρωποι ἐν τῇ πλάνῃ τους λέγουσι νοῦν ἔχειν, καὶ ἐπ᾽ αὐτοῖς ἐξεγείρονται».
Η υπερβολική ευαισθησία σε εξωτερικά σημεία, που δεν εδράζεται σε προσωπική κάθαρση, ταπείνωση και προσευχή, οδηγεί σε μια σχιζοειδή πνευματικότητα, που απορρίπτει τον διάλογο, τη συγκατάβαση και τη μακροθυμία του Θεού. Ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος επισημαίνει: «Οὐ πᾶσα ταραχή προέρχεται ἐκ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου, ἀλλὰ καὶ ὁ ἐχθρὸς κενεῖ τὸν νοῦν εἰς ὀργήν ὡς εὐσέβειαν» (Λόγος 36).
Η πραγματική ευσέβεια όμως δεν εκφράζεται με οργή, καταγγελία και αυτοδικαίωση, αλλά με υπομονή, συγκατάβαση και καρτερία.
Ορισμένοι άνθρωποι λησμονούν ότι η πίστη δεν είναι ιδεολογική ταυτότητα ούτε πολιτική θέση, είναι ζωντανή σχέση με τον Θεό και εκφράζεται με αγάπη, ειρήνη και συγχώρεση. Ο φανατισμός, ακόμη και όταν φέρει το όνομα του Χριστού, παραμορφώνει την εικόνα του. Ο Χριστός δεν ήλθε για να εξοντώσει τους “αντιπάλους”, αλλά για να σώσει τον κόσμο (Ιω. 3,17).
Ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος τονίζει: «Εἰ θέλεις νὰ γνωρίσεις εἰ ὁ ζῆλός σου ἐστὶν ἐκ Θεοῦ, δες εἰ ἐν αὐτῷ ὑπάρχει εἰρήνη καὶ ἔλεος· ἂν ὄχι, φυλάξου, μὴ τὰράξης ὡς Πέτρος καὶ κόψεις τοῦ ἀνθρώπου τὸ οὖς» ( Ιω. 18,10). Συμπέρασμα: Όχι παρασύρσεις, αλλά διάκριση και ειρήνη.
Ο Χριστός είναι η ειρήνη (Εφ. 2,14). Δεν χρειάζεται να συγκρουστούμε με τον κόσμο· χρειάζεται να νικήσουμε μέσα μας το κοσμικό φρόνημα. Είναι γραφικό νικά το κακό με το καλό. Ο κύριος Δεν μας καλεί σε καταγγελία, αλλά σε μαρτυρία. Δεν μας στέλνει να δικάσουμε, αλλά να σώσουμε και να φωτίσουμε. Η πνευματική ωριμότητα δεν φαίνεται στον ζήλο της καταγγελίας, αλλά στην ταπείνωση, την προσευχή και την αποδοχή του θελήματος του Θεού, ακόμη κι όταν δεν το κατανοούμε. Ο Θεός να μας φωτίζει και να μας φυλάττει από την πλάνη του “πνευματικού εγωισμού. Αμήν.
Τα θαύματα του Λόγου του Θεού.
Ο Λόγος του Θεού, η ζώσα και ενεργός παρουσία του στον κόσμο (Ἑβρ. 4,12), είναι πηγή θαυμάτων, μεταμορφώσεων και ανατροπής κάθε φυσικής και ανθρώπινης πραγματικότητας. Όταν ο Λόγος κατοικεί μέσα μας, τότε ο «μικρός» Δαυίδ νικά τον «Γολιάθ» της ζωής (Α' Βασ. 17), όχι με τη δική του δύναμη, αλλά «ἐν ὀνόματι Κυρίου Σαβαώθ».
Ο Αβραάμ, διά της ακοής του Λόγου (Ρωμ. 10,17), εγκατέλειψε την γη των ειδώλων και οδηγήθηκε στην υπόσχεση, καθιστάμενος «πατήρ πλήθους ἐθνῶν» (Γέν. 17,5). Η Σάρρα συνέλαβε εν πίστει (Εβρ. 11,11), αν και η φύση είχε πάψει να συνεργεί. Ο Ιακώβ, μέσα από πάλη και επίμονη πίστη, λαμβάνει την ευλογία του Θεού και το νέο όνομα Ισραήλ δηλωτικό της δύναμης του ανθρώπου που αγωνίζεται με τον Θεό και δεν συντρίβεται (Γέν. 32,28).
Ο Απόστολος Παύλος μας αποκαλύπτει ότι η πάλη μας δεν είναι «πρὸς αἷμα καὶ σάρκα» αλλά «πρὸς τὰς ἀρχὰς, τὰς ἐξουσίας, τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (Ἐφ. 6,12). Στο ίδιο πνεύμα κινείται και ο Ιώβ, ο οποίος ενώ συντρίβεται από φόβο (Ιώβ 3,25), διδάσκεται από τον Θεό να σταθεί όρθιος, δυνάμενος να αποκαταστήσει την ύπαρξή του διά της μετανοίας και του λόγου της Θείας παρηγορίας (Ιώβ 38–42).
Η ιστορία του Δανιήλ και των τριών Παίδων (Δαν 3 Δαν. 6) μαρτυρεί ότι ο Λόγος του Θεού καταργεί τον φυσικό νόμο: λιοντάρια εξημερώνονται, φωτιά μετατρέπεται σε δρόσο, και η πίστη παραμένει άφλεκτη. Παρομοίως, ο Ηλίας, ο προφήτης της πίστεως, με τον Λόγο του Θεού αναχαιτίζει την φύση και προσκαλεί φωτιά εκ του ουρανού (Γ’ Βασ. 18,38), πολλαπλασιάζει την τροφή και ανασταίνει νεκρούς. Ο διάδοχός του Ελισαίος συνεχίζει τον θαυμαστό αυτό Λόγο του Θεού με παρόμοια σημεία.
Ο Μωυσής, ως διαχειριστής του Λόγου, οδηγεί τον λαό διά της Ερυθράς Θαλάσσης, νικά την πείνα και τη δίψα στην έρημο, και διδάσκει ότι μόνο διά της σοφίας του Θεού θεραπεύεται η φθορά και η σήψη του κόσμου.
Ο προφητικός Λόγος λαμβάνει σάρκα στην Ενανθρώπηση του Λόγου: «Καὶ ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο» (Ἰω. 1,14). Διά του Λόγου, ο Θεός εισέρχεται στην ιστορία. Οι προφητείες του Ησαΐου (Ησ. 7,14• 9,6) δεν παραμένουν λόγια, αλλά εκπληρώνονται στο πρόσωπο του Χριστού, του Ἄρχοντος τῆς Εἰρήνης. Ο Λόγος όχι μόνο μιλά, αλλά ενεργεί: θεραπεύει, ανασταίνει, ανακαινίζει, θεοποιεί.
Στις Πράξεις των Αποστόλων, ο Πέτρος αποδεικνύει πως η δύναμη δεν βρίσκεται στον πλούτο αλλά στον Λόγο: «Ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Ναζωραίου, ἔγειρε καὶ περιπάτει» (Πρ. 3,6). Ο λόγος αυτός φέρει την αναστάσιμη δύναμη του Πνεύματος, ζωοποιεί και αναγεννά.
Ο Λόγος καταλύει τα έργα του σκότους και των παθών. Ο άνθρωπος, θεούμενος, αποβάλλει «πάθη, ἐπιθυμίας, πονηρίας, ἐγωισμούς» και βαδίζει «ἐν καινότητι ζωῆς» (Ρωμ. 6,4). Η πίστη στον Λόγο νικά τον θάνατο: «Νεανίσκε, σοὶ λέγω, ἐγέρθητι» (Λουκ. 7,14). Ο Λόγος θωρακίζει τον άνθρωπο με υγεία, χαρά, ειρήνη, σοφία και δύναμη του Πνεύματος.
Ο Λόγος καθαρίζει λεπρούς, σιωπά τον άνεμο, δαμάζει κύματα, ανοίγει τα ώτα και τους οφθαλμούς, ανασταίνει νεκρούς. Από αμαρτωλοί, οι άνθρωποι γινόμαστε θεοφόροι. Οι ταπεινοί υψώνονται, οι εγωισμοί καταρρέουν, και η καρδιά του ανθρώπου γίνεται ναός του Αγίου Πνεύματος.
Χωρίς τον Λόγο, ο άνθρωπος ζει μέσα στον φόβο και τον θάνατο. Με τον Λόγο, αποκτά πνεύμα ζωοποιόν, γίνεται κοινωνός της θείας ζωής. Η σοφία του Θεού είναι το μεγάλο λιμάνι, το άσυλο του ανθρώπου, η ελπίδα του αιωνίου.
Ερμηνευτικές σημειώσεις και πατερικές αναφορές:
Ἐβρ. 4,12: «Ζῶν γὰρ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ καὶ ἐνεργὴς…»
Ἰω. Χρυσόστομος: «Ὅταν ὁ Θεὸς θέλῃ, καὶ τὰ φυσικὰ ἀνατρέπονται.»
Μάξιμος Ὁμολογητής: «Ὁ Λόγος σαρκοῦται, ἵνα ὁ ἄνθρωπος θεωθῇ.»
Γρηγόριος Νύσσης: «Ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ Λόγῳ μεταμορφώνει τὸν κόσμο.»
Η Απομάκρυνση της διαφωνίας και η χάρις της διάκρισης Πνευμάτων.
Η ζωή μέσα στην Εκκλησία και στον κόσμο χαρακτηρίζεται από διαρκείς προκλήσεις που δοκιμάζουν την ενότητα, την αγάπη και την πνευματική ωριμότητα του ανθρώπου. Μία από τις μεγάλες παγίδες που συναντούμε στην καθημερινή μας πορεία είναι η διαφωνία και η αντιλογία, οι οποίες συχνά πυροδοτούν το πνεύμα του εγωισμού, της διχόνοιας και του διχασμού.
Ο Απόστολος Παύλος προτρέπει σαφώς τους πιστούς να «διεκδικήτε το πνεύμα της ειρήνης και της αγάπης» (Ρωμ. 14:19), αποφεύγοντας τον λόγο που διασπά και διχάζει. Επίσης, στο λόγο του προς Τιμόθεο, τονίζει ότι «ο άπιστος, μετά από μια ή δυο νουθεσίες, αποστρέφεται» και γρήγορα «φεύγει στις ανοησίες και στις διαφωνίες» (2 Τιμ. 2:23). Η διαφωνία, λοιπόν, είναι καρπός αδυναμίας και πνευματικής ακαταστασίας.
Όταν απομακρύνουμε τη διαφωνία και την αντιλογία από μέσα μας, ο Χριστός μας χαρίζει ένα ιδιαίτερο χάρισμα, τη «διάκριση πνευμάτων» (1 Κορ. 12:10), το οποίο είναι πολύτιμο για τη σωτηρία και την πνευματική μας πρόοδο. Η διάκριση πνευμάτων δεν είναι απλή ανθρώπινη κρίση, αλλά θεία δωρεά που επιτρέπει να αναγνωρίζουμε την πνευματική προέλευση των γεγονότων, των σκέψεων και των ενεργειών είτε προέρχονται από το Άγιο Πνεύμα είτε από πονηρά πνεύματα.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος διδάσκει ότι η διάκριση πνευμάτων «είναι η μητέρα όλων των αρετών», καθώς μας προστατεύει από πνευματικές παγίδες και μας οδηγεί στη σωστή γνώση και εφαρμογή της θείας θέλησης. Μέσω της διάκρισης, αποκτούμε σοφία, η οποία, σύμφωνα με τον Ιάκωβο (Ιακ. 3:17), «είναι πρώτα καθαρή, ειρηνική, επιεικής, εύκολα να συμβιβάζεται, γεμάτη έλεος και καλούς καρπούς».
Η σοφία αυτή του Θεού είναι το φως που διαχέει το σκοτάδι της ασάφειας και της πλάνης, επιτρέποντάς μας να βλέπουμε τον κόσμο και τους ανθρώπους με τα μάτια της πίστης. Τότε, γινόμαστε αληθινά «καθ’ εικόνα και ομοίωση Θεού» (Γεν. 1:26), καθώς καθαρίζεται το πνεύμα μας από τα πάθη και τις επιθυμίες που το σκιάζουν, και η καρδιά μας γεμίζει με την αγάπη και την ταπείνωση του Χριστού.
Η πορεία προς την εικόνα και ομοίωση του Θεού είναι μια συνεχής άσκηση, όπου η απομάκρυνση της διαφωνίας και η καλλιέργεια της διάκρισης αποτελούν θεμελιώδεις σταθμούς. Όπως λέει ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, «η πραγματική σοφία είναι η τελείωση της αγάπης, και η αγάπη είναι η τελείωση της πίστης». Όταν, λοιπόν, επιλέγουμε την ειρήνη και τη συμφιλίωση, λαμβάνουμε την πατρική σοφία που οδηγεί στη σωτηρία και στη ζωή την αιώνια.
Εύχομαι να βαδίζουμε πάντοτε με το φως της διάκρισης και τη σοφία του Θεού, που μόνο το Άγιο Πνεύμα μπορεί να χαρίσει, για να γίνουμε ζωντανά μέλη του σώματος του Χριστού και αληθινοί μιμητές της αγάπης του. Αμήν.
Η Ευγνωμοσύνη του Παρόντος. Πατερικός Λόγος Ζωής.
Αδελφέ μου, στάσου για λίγο. Άκου. Άνοιξε τα μάτια της ψυχής σου. Αν έχεις σήμερα φαγητό στο τραπέζι, ρούχα στο σώμα, ένα σπίτι για να αναπαύεσαι, τότε είσαι πλουσιότερος από τα τρία τέταρτα της ανθρωπότητας.
Αν έχεις χρήματα να ξοδέψεις, την ελευθερία να ταξιδέψεις, να κινηθείς, να επιλέξεις, τότε ανήκεις στο ανώτερο 18% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Και αν αυτή τη στιγμή βλέπεις αυτό το μήνυμα, έχεις όραση, νόηση, πρόσβαση στην τεχνολογία, τότε είσαι πιο "ευλογημένος" από τρία δισεκατομμύρια συνανθρώπους μας που στερούνται τα αυτονόητα.
«Ἐν παντὶ εὐχαριστεῖτε τοῦτο γὰρ θέλημα Θεοῦ» (Α' Θεσ. 5,18).
Η ευγνωμοσύνη είναι εντολή του Θεού, όχι ηθική συμβουλή. Είναι η καρδιά του πιστού. Ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος διδάσκει: «Ευχαριστώ τον Θεό όχι μόνο όταν ευημερώ, αλλά και όταν θλίβομαι· διότι τούτο είναι το αληθινό ευχαριστείν.» (ΠΓ 62, 195)
Και αλλού σημειώνει: «Ο Θεός σου έδωσε ό,τι έχεις. Δεν σου το χρωστούσε. Μην παραπονιέσαι γι' αυτό που δεν έχεις· ευχαρίστησέ τον για όσα σου χάρισε.» (ΠΓ 51, 44)
Ο Αββάς Ισαάκ ο Σύρος αναφωνεί: «Εκείνος που ευχαριστεί τον Θεό για τις μικρές δωρεές του, είναι άξιος να λάβει και τις μεγάλες. Όποιος δεν ευγνωμονεί, είναι τυφλός και αχάριστος και στερείται το έλεος.» (Λόγος Ευχαριστίας, 34) Αλλά και ο ίδιος ο Κύριος παρατηρεί με θλίψη, όταν μόνο ένας από τους δέκα λεπρούς επέστρεψε να τον ευχαριστήσει: «Οὐχὶ οἱ δέκα ἐκαθαρίσθησαν; οἱ δὲ ἐννέα ποῦ;» (Λουκ. 17,17) Ο Χριστός ζητά την ευχαριστία, όχι για να κολακευτεί, αλλά για να αναγνωρίσουμε την αλήθεια και να λάβουμε περισσότερη Χάρη.
Διότι, όπως λέει και ο Χρυσόστομος: «Όταν ευχαριστείς τον Θεό, έλκεις νέα δωρεά· όταν τον παραπονιέσαι, απομακρύνεται και το παλαιό έλεος.» (ΠΓ 62, 198) Σήμερα, λοιπόν, ας σταματήσουμε την γκρίνια και τη μουρμούρα, γιατί μας τυφλώνουν. Όταν ο άνθρωπος γογγύζει, δεν βλέπει το φως· δεν βλέπει τον Χριστό.
Αντί να λέμε «γιατί εμένα;», ας μάθουμε να λέμε: «Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκεν.» (Άγ. Ιών. Χρυσόστομος αυτά είναι τα τελευταία του λόγια πριν πεθάνει)
Ξεκίνα, λοιπόν, από σήμερα, να μετράς όχι τα παράπονά σου, αλλά τις ευλογίες σου. Και τότε θα δεις ότι μέσα σου βασιλεύει ειρήνη, χαρά, φως. Αμήν.