Τα
Θεοφάνια είναι μεγάλη εορτή του Χριστιανισμού, σε ανάμνηση της Βάπτισης του
Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο (ή
Βαπτιστή). Γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου και είναι η τρίτη και
τελευταία εορτή του Δωδεκαημέρου, που ξεκινά με τα Χριστούγεννα. Λέγεται,
επίσης, Επιφάνια και Φώτα.
Το
όνομα της εορτής προκύπτει από τη φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας
Τριάδας, που σύμφωνα με τις Γραφές συνέβη κατά τη Βάπτιση του Ιησού.
Ιστορικό
Όταν
ο Ιησούς έγινε 30 ετών βαπτίστηκε στον Ιορδάνη Ποταμό από τον Ιωάννη τον
Πρόδρομο, που ήταν έξι μήνες μεγαλύτερός του και ασκήτευε στην έρημο,
κηρύσσοντας το βάπτισμα της μετανοίας.
Τη
στιγμή της Βάπτισης, κατέβηκε από τον ουρανό το Άγιο Πνεύμα υπό μορφή
περιστεράς στον Ιησού και ταυτόχρονα ακούσθηκε φωνή εξ ουρανού που έλεγε:
«Ούτος εστί ο Υιός του Θεού ο αγαπητός, δια του οποίου ευδόκησε ο Θεός να σώσει
τους αμαρτωλούς». Το γεγονός αυτό έχουν καταγράψει οι τρεις από τους τέσσερις
Ευαγγελιστές, ο Μάρκος, ο Ματθαίος και ο Λουκάς. Αυτή δε είναι η πρώτη και
μοναδική εμφάνιση στη Γη της Αγίας Τριάδας, σύμφωνα με τις Γραφές.
η
εορτή των Θεοφανίων γιορτάζεται πλέον με λαμπρότητα σε όλη την Εκκλησία ως
εορτή του φωτισμού της ανθρωπότητας δια του Αγίου Βαπτίσματος, απ’ όπου και το
όνομα «Τα Φώτα», εορτή «των Φώτων».
Τελετές
Δύο
είναι οι κυριότερες τελετές των Θεοφανίων:
Ο
Μέγας Αγιασμός, που λαμβάνει χώρα εντός των Εκκλησιών.
Η
Κατάδυση του Τιμίου Σταυρού, που ακολουθεί τον Μεγάλο Αγιασμό.
Η
Ανέλκυση του Σταυρού
Ο
Σταυρός καταδύεται σε θαλάσσιο χώρο εντός λιμένων, σε όχθες ποταμών ή λιμνών
και στην ανάγκη σε δεξαμενές νερού, όπως στην Αθήνα, κατά μίμηση της Βάπτισης
του Θεανθρώπου. Η εκδήλωση αυτή στη χώρα μας έχει και πολιτικό χαρακτήρα, καθώς
παρίστανται οι Αρχές της κάθε περιοχής.
Ο
εκκλησιαστικός ύμνος που κυριαρχεί την ημέρα και βρίσκεται στα χείλη κάθε
πιστού είναι το Απολυτίκιο των Θεοφανίων:
Εν
Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε
η
της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις
του
γαρ Γεννήτορος η φωνή προσεμαρτύρει Σοι
αγαπητόν
Σε Υιόν ονομάζουσα
και
το Πνεύμα εν είδει περιστεράς
εβεβαίου
του λόγου το ασφαλές
Ο
επιφανής Χριστέ ο Θεός
Και
τον κόσμον φωτίσας δόξα Σοι.
Έθιμα
Κάλαντα
των Φώτων. Ψάλλονται από τα παιδιά την παραμονή της εορτή σε πολλές παραλλαγές.
Οι περισσότερες αρχίζουν με τους στίχους:
«Σήμερα
είν’ τα Φώτα και ο φωτισμός / και χαρά μεγάλη και αγιασμός…»